Cigitovka, en dinamik binicilik türlerinden biridir. Kafkasya halklarından Karaçay-Malkarlıların dilinde Cigit, yiğit - iyi binici anlamına gelir. Tarihsel olarak İ.Ö. 700’lü yıllarda bölgede yaşamış olan İskitlere kadar dayanan bir atlı akrobasiden söz edilmektedir. Bu dönemlerde binicilerin eğitiminde dörtnala sürülen bir at üzerinde kaçmaya çalışan bir tavşanı mızrakla avlamak, ya da eğilerek yerden bir nesneyi almak gibi birtakım oyunların oynandığı bilinmektedir. İskitlerin yaşamış olduğu Ön Asya ve Kafkasya’nın bazı bölgelerinde yapılan kazılarda at üzerinde bu tür hareketleri yapabilmek için oluşturulmuş özel düzenekler bulunmuştur. Bu oyunların at ve binicisi arasında güven oluşturmak için mükemmel bir araç olduğu düşünülmektedir (Olsen, 1996).

Bugünkü Cigitovka’nın temeli Kafkasya’lıların at binme ustalıklarına dayanır. Cigitovka Rus Kuban, Don, Volga Kazak’larında ve Kafkasya’lı diğer halklarda (Adige-Abhaz, Karaçay-Balkar, Asetin, Dağıstan, Gürcü) uzun yıllar önce, çeşitli nedenlerle düzenlenen halk eğlencelerinin, özel günlerin (düğün, bayram v.b.)  önemli bir parçasıydı. Profesyonel Cigitovka ise eski Rus Sirkleri’nde ortaya çıkmıştır. 

Önceleri sirklerde küçük bir pandomim gösterisi olarak yapılan Cigitovka, 19. yüzyılın sonlarına doğru sirklerin önemli bir bölümü olarak sunulmaya başlandı. Bu sirklerde yapılan Cigitovka, halk arasında yiğitlik gösterileri olarak yapılan hareketlere yeni ve artistik hareketlerin eklenmesiyle daha mükemmel bir hale getirilmiştir. Bu gösterilerde sunulan Cigitovka gösterilerinde ulusal ezgiler eşliğinde yapılır ve ulusal giysiler giyilmektedir [1].

Cigitovka gösterilerini yapan sanatçılar atlarında yumuşak eyerler kullanırlar. Bu eyerlerin üzerine yapacakları hareketlere uygun deriden, parçalar tuttururlar ve bunlar sayesinde değişik akrobatik hareketler yaparlar. 1920’li yıllardan itibaren gruplar ve takımlar halinde yapılmaya başlanan Cigitovka’da en az dört ve üzeri binici bulunur.

Günümüzde yapılan Cigitovka iki türlüdür;

1. Sirkte yapılan Cigitovka
2. Sportif Cigitovka

Sportif Cigitovka 10 x 360m. lik bir parkurda yapılır. Zorluk derecelerine göre hareketler üçe bölünür. Birinci hareketler bir puanlık hareketlerdir. Bunlar; at üzerinden yere atlamak, yerden at üzerine binmek v.b.

İkinci hareketler iki puanlık hareketlerdir. Bunlar; eyer üzerinde makas hareketi yapmak ve yerden eğilerek halka almak v.b.

Üçüncü hareketler üç puanlık hareketlerdir. Bunlar; Ural dönüşü ve hedef vurma hareketleri gibi hareketlerdir (Gureviç, 1991).

Cigitovka’da dörtnala sürülen bir atın üzerindeyken uygulanan hareketlerden bazıları şunlardır:

Zorunlu hareketler:

• At üzerinden tüfek ya da ok ile hedef vurma,
• Yerden herhangi bir nesne alma (mendil, halka v.b.)
• Yerde yürüyen bir yayayı atın üzerine alma,
• Atın üzerinden yere inerek tekrar atın üzerine binme,

Serbest hareketler:

• Elindeki kılıç veya mızrak ile hedefe saplama,
• Atı yere yatırma,
• Yanında koşan diğer bir ata binme ya da binicili atın terkisine binme,
• İki veya üç atın üzerine grup olarak binmek,
• Dörtnala koşan at üzerinde ayağa kalkma,
• Atın yan tarafında tek üzengide asılı kalma,
• Ateş çemberinin içerisinden dörtnala at ile geçme,
• Dötnala koşan bir atın üzerinde amuda kalkma,
• Dörtnala koşan bir attan aşağı inerek tekrar bindiğinde ters binme,
• Dörtnala koşan bir atın ağızlık ve başlığını çıkarma,

Bu hareketler dışında Sıtin’in kitabında belirttiği hareketler şunlardır [2]:

• Samandan yapılmış kukla hedefi vurmak,
• Sola ya da sağa eğilerek yerden bir nesne (halka, şapka v.b.) almak,
• Soldan ya da sağdan attan aşağıya atlayarak tekrar ata binmek,
• Bir engele dörtnala yaklaşan attan inerek, engelden geçen atın üzerine tekrar binmek,
• Dörtnala koşan bir atın üzerindeyken eyeri sökerek tekrar takmak,
• Dörtnala koşan atın üzerinden geriye doğru parende atarak sağrısından inmek ve kuyruğundan tutarak sıçrayarak tekrar ata binmek,
• Atın üzerindeyken atın boynundan aşağıya sarkarak atın altından geçmek suretiyle diğer taraftan tekrar ata binmek,
• İki at üzerinde ayakta dörtnala at sürmek.

Sıtin’in saptamış olduğu bu hareketler II. Dünya Savaşı yıllarına kadar SSCB Kızılordu Süvarileri için bir eğitim tekniği olarak da uygulanmıştır. Savaştan sonra 1950 yılında Cigitovka SSCB Süvari eğitim sisteminden çıkarılmış, 1970’li yıllardan sonra Askeri Teknolojinin gelişmesiyle Süvari birlikleri de ortadan kaldırılmıştır.

1950’li yıllardan sonra SSCB çapında yapılan Cigitovka yarışmalarında 6 kez birincilik elde eden Kafkasya Oset kökenli Kantemirov İrbek Alibekoviç ve kardeşi Kantemirov Muhtarbek Alibekoviç bu alanda en ünlü Cigitovka binicilerindendir.

Babaları Kantemirov Alibek Tuzaroviç (1882 – 1975) ise 20. yüzyılın başlarında kurduğu sirkle büyük beğeni kazanmıştır.

İrbek Kantemirov – Artania sirkinde

KAYNAKLAR

OLSEN, Sandra L. Horse Hunters of the Ice Age - Horses Through Time,  Boulder, CO: Roberts Rinehart Publishers for Carnegie Museum of Natural History, 1996.

GUREVİÇ, D.Y. ve G.T. ROGALEV. Slovar-Spravoçnik Po Konevodsvu i Konnomu Sportu, Posagropromizdat, Moskva, 1991.

[1] http://dzhigitovka.info

[2] Sıtin, İvan Dimitriyeviç. Asker Ansiklopedisi (1911 – 1915), Moskova, 1911.