Kökeni tam olarak bilinemese de Rusya’nın kuzeyinde Kirov ve Udmurtiya’daki Vyatka alanında Kuzey Ormanlarının atıdır. 17. yüzyılda varlığı keşfedilen ve bölgedeki yerleşimciler tarafından kullanılmaya başlayan Vyatka atları Rusya’da bulunan 10 kadar aborijin at ırkından birisidir.

Fotoğraf 1: Vyatka atı

Haralarda kullanılan ilk Vyatka atları 1720 tarihinde Çar I. Petro döneminde Çar’ın emriyle Novgorod ve Pskov bölgesinde bulunan Vyatka, Kazan ve Perm’deki haralara sevkedilmiştir. Burada yetiştirilen atlar özellikle geliştirilmek için çalışılan Rusya Posta hizmetlerinin ulaştırılmasında kullanılmaya başlandı. Dayanıklı, çabuk ve güçlü bir at olan Vyatka atı 19.yüzyılın başlarından itibaren Rusya’nın birçok bölgesine ve yurtdışına çok miktarda gönderildi. Bu dönemde yeterli özen gösterilmemesi ve melezlemelerdeki çeşitlilik nedeniyle 19. yüzyılın ortalarında ırkın devamlılığı tehlikeye girdi. Ancak Rus hükümeti tarafından alınan önlemlerle yeni üretim metodları kullanılarak çeşitli at ırklarındaki kaybolma tehlikesi önlenmeye çalışıldı. 1844 ve 1885 yıllarında çeşitli dağlık ve ormanlık bölgelerde açılan Devlet At Üretim Çiftlikleri (Государственные заводские конюшни - ГЗК) sayesinde ırkın yeniden canlandırılması projeleri gerçekleştirildi. Bu dönemde Rusya çapında birçok fuar ve sergi düzenlendi. Yine 1845 - 1863 yılları arasında yayınlanan At Yetiştiriciliği ve Avcılık (Коннозаводство и охота) adlı dergide Vyatka atlarıyla ilgili birçok ayrıntılı bilgi verilmiştir. Bu dergide yayınlanan bir yazıda 1862 yılında 6 yaşındaki bir Vyatka aygırının 150m. mesafede 170kg. lık bir yükü 7 dakikada taşıdığı belirtilmektedir. 19. yüzyılın ortalarından itibaren en çok rağbet gören troyka[1] atı olmuştur. 

Fotoğraf 2: Vyatka kısrağı ve tayı

Akrabaları olan Estonya atı, Klepper atı, Konik atı gibi atlardan farklı olarak Vyatka atları Puşkin, Korolenko ve Saltikov-Şedrin gibi yazarların eserlerine de konu olmuştur. 1866’da Moskova’da, 1867’de Paris’te, 1880 yılında Rotterdam’da, 1911’de İjevsk’de, 1913’de St. Petersburg’da düzenlenen Atçılık Fuarlarında sergilenmiştir.

Fotoğraf 3: Vyatka aygırı

II. Dünya Savaşı döneminde Rusya’da genel olarak at yetiştiriciliğinde de yaşanan olumsuzluklar Vyatka atlarında da yaşanmıştır. 1956 yılında yeniden yapılanma yoluna gidildi. Kirov bölgesindeki Zyuzdinskiy ve Udmurtia’daki haralarda yetiştirmeler başlatıldı. SSCB ilk yıllarından başlayarak tüm Rusya’da düzenlenen Bütün Rusya Tarım Fuarı’nda (Всесоюзной сельскохозяйственной выставке – ВСХВ) sergilenen Vyatka aygırları çok büyük bir ilgi gördü.

Fotoğraf 4: Troyka’ya koşulu Vyatka atları

Çoğunlukla Rusya Federasyonu, Udmurtia Cumhuriyeti’ndeki 20 kadar devlet harası ve özel çiftliklerde yetiştirilen Vyatka atları için 2004 – 2010 yılları arasında özel bir yetiştirme programı hazırlandı. 2004 – 2010 Yılları Vyatka Atları Koruma ve Geliştirme Programı (Сохранение и развитие вятской породы лошадей в Удмурсткой республике на 2004—2010 годы) adı verilen programın yürütülmesi işlerini Bütün Rusya Atçılık Bilim-Araştırma Enstitüsü (Всероссийский научно-исследовательский институт коневодства - ВНИИК) tarafında yürütülmekte ve Vyatka atları, her yıl Moskova’da “Ekviros - Эквирос” ve benzeri fuarlarda sergilenmektedir [2].

Vyatka atlarının 1950’li yıllarda 140cm. olan cidago yükseklikleri son yıllarda düzenlenen programlı melezleme çalışmaları ile arttırılmıştır. Ortalama olarak 150cm. civarındadır. Ortalama ağırlıkları 400kg. civarındadır. Yüzyıllar süresince yapılan tüm melezleme çalışmalarına rağmen ilk formunu koruyan Vyatka atlarının başları orta büyüklüktedir. Geniş bir alna ve düz bir profile sahiptir. Boyunları kısa, hafif eğimlidir. Sırtı belirgin biçimde geniş, derin göğüs ve eğimli omuz yapısı vardır. Sağrısı geniş ve yuvarlaktır. Bacakları vücuduna oranlı kısadır. Toynakları küçük, sert ve siyah renklidir. Yele ve kuyrukları özellikle aygırlarda bol kıllıdır. Genel olarak donları açık ve koyu ahreç, yağız, demirkırı, doru ve kestane dorudur. Bazen bacaklarında zebra desenli olanlara rastlanır.

Fotoğraf 5: Vyatka atı

Sıcakkanlı bir at olmasına rağmen oldukça sakindir. Öğrenmeye isteklidir. Soğuğa, uzun mesafelere çok dayanıklıdır. Az yem tüketen ve yüksek üreme oranına sahip olan Vyatka atları binicilik kulüplerinde, turizmde, atlı dayanıklılık yarışlarında sıklıkla kullanılır (Parfenov, 2002)

Fotoğraf 6: Vyatka aygırı “Kazbek”

KAYNAKLAR

PARFENOV, Vadim Alekseyeviç. Loşadi, İzdatelsvo Narodnoye Tvorçestvo, Moskva, 2002.

http://moiloshadki.ru/vyatskaya-poroda-loshadej-opisanie-i-istoria/

https://kselu.ru/zhivotnye/loshadi/vyatskaya-poroda-loshadej.html

http://fourhoofs.ru/?r=breeds.local&id=47

http://thehorses.ru/text_p/p_127.htm

FOTOĞRAFLAR

1. http://www.equestrian.ru

2. http://www.kato-gintari.dreamwidth.org

3. http://www.tumblr.com

4. http://www.equestrian.ru

5. http://www.equestrian.ru

6. http://www.pegasus.hr

[1] Troyka: Üç atla çekilen kızak veya at arabası.

[2]  http://www.kzv.su