Mustang atları Amerika Birleşik Devletlerinin batı eyaletlerindeki arazilerde başıboş olarak yaşayan vahşi atlar olarak tanımlanmaktadır. Bazı kaynaklarca Vahşi at (Wild Horse) olarak nitelendirilse de bu atların evcil atlardan kaçarak dağlarda kendiliklerinden üreyen atlar olduğu bilinmektedir.

Yüzlerce yıldır doğal bir seleksiyonla hayatta kalmayı başarmaktadırlar. Bu nedenle güçlü bir gen yapısına ve güçlü fiziğe sahip atlardır. Mustang atlarının ataları 1493 yılında İspanyol ve Portekizli yerleşimcilerin beraberlerinde getirdikleri İspanyol Andalusian, Barb Arap, Sorraia gibi at ırklarıdır. İspanyollar tarafından mesteño olarak adlandırılırlar. Kuzey Meksika, Nevada, Teksas ve Florida gibi bölgelerde bu yerleşimcilerin yerli kabilelerin baskınlarıyla bölgeyi terk ettiklerinde geride bıraktıkları atlar, doğada yaşam savaşı vererek yaşamlarını sürdürmeye çalıştılar. Atlarla ilk kez tanışan bölgedeki yerli Pueblo Kızılderili kabileleri ise yerleşimcilerden öğrendikleri gibi atlara binerek onları kullanmaya başladılar.

Fotoğraf 1: Amerikan Mustang Atlar

Özellikle Teksas’ta bulunan Komançi kabileleri bu atları aynı zamanda bir tabu olarak görerek “Cobe” adını verdikleri kutsal bir ruh olarak kabul ettiler. Bu atlar sayesinde de Amerikalı Beyazlara karşı uzun süre direndiler.

Amerika Birleşik Devletlerinin değişik bölgelerinde bulunan Mustang’lar farklı dönemlerde çeşitli at ırkları ile de doğal melezlenmeye uğramışlardır. Genel olarak 17. yüzyıla kadar İber yarımadası atlarından oluşan atlara zaman içerisinde Avrupa’nın değişik bölgelerinden gelen göçmenlerce getirilen atlar da karışmıştır. Örneğin 18. yüzyıl başlarında Kanada yakınlarında New Orleans, Missisipi nehri kıyıları ile Lousiana, Michigan ve Detroit kırsalında Kanadaya gelen Fransız göçmenlerin getirdikleri Fransız atları dolayısıyla Kanada atı, 19. yüzyıl sonlarında Alman göçmenlerce getirilen doğu Friesian atları bunlardan bazılarıdır (Hendricks, 1995).

Bu melezlenmeler nedeniyle de ABD’nin değişik bölgelerinde farklı türleri bulunmaktadır. Bunlar Spanish Mustang, Kiger Mustang, Cerbat Mustang, Pryor Mountain Mustang, Sulphur Mustang ve Gila Bend Mustang gibi isimlerle adlandırılırlar.

Fotoğraf 2: Mustang atları

Mustang atlarının varlığı meralara, tarlalara ve ekili arazilere verdikleri zararlar nedeniyle tarım arazileri ve çiftlik sahipleri ile çevreci gruplar arasındaki bazı tartışmalara neden olmuştur. Çevreci gruplar Mustang atlarının Amerikan doğal mirasının bir parçası olduğunu savunmaktadırlar. 20. yüzyılın başlarından itibaren arazi sahipleri ve çiftçilerin uyguladıkları itlaflar nedeniyle sayıları oldukça azalan Mustang’lar, Amerikan Kongresi’nin 1959 yılında çıkardığı Vahşi Atların Korunması Yasası “Wild Horse Annie Act” ile koruma altına alındılar. Yasanın bir süre sonra yetersiz olması ile de 1971 yılında Vahşi Atların Serbest Dolaşımı ve Burro Yasası “Wild and Free-Roaming Horses and Burros Act“ kabul edildi. Bu yasa ile birlikte 1973 yılında Atların Adaptasyonu Programı (The Adopt A Horse Program) başlatıldı. 1976 yılında da Federal Arazi Politikası ve Yönetimi Yasası (Federal Land Policy and Management Act) çıkarıldı (Hendricks, 1995).

Yasalara göre Mustang atlarına zarar vermek bir suç haline getirildi. Yasalar, ABD Hükümetince kurulan Arazi Yönetim Bürosu (Bureau of Land Management – BLM) ve Birleşik Devletler Orman Servisi (United States Forest Service - USFS) tarafından sıkı denetimlerle uygulanmaktadır. BLM ve USFS ortaklaşa yaptıkları çalışmalarla atların yaz ve kış yiyecek ihtiyaçlarını karşılamalarına, su kaynaklarını bulmalarına yardımcı olmak-tadır. İlk olarak Montana Pryor Mountains’de başlatılan Atların Adaptasyonu Programı (The Adopt A Horse Program) gereği atlar zaman zaman da gruplar halinde yakalanarak rezerv alanlarına toplanmaktadırlar. ABD’de daha çok Wyoming, Utah, Idaho, Colorado, Teksas, Nevada, Montana, New Mexico, Oregon gibi orta ve batı eyaletlerinde çalışan bu kuruluşlar atlardan elde etmek isteyen kişilere ve çiftliklere rezerv bölgelerindeki atlardan ücret karşılığında temin etmekte ve yılın belli dönemlerinde açık arttırma ile at satışı yapılmaktadır. At sahibi olmak isteyenler için tek koşul yasalar gereği ata uzun süreli bakabileceğini garanti etmesidir (Ardus, 2009).

Fotoğraf 3: Amerikan Mustang atları 

Mustang atları ile ilgili American Mustang Society - AMS, Mustang Heritage Fondation – MHF, The North American Mustang Association and Registry – NAMAR, American Mustang & Burro Association – AMBA gibi birçok kuruluş ve The American Wild Horse Preservation Campaign (AWHPC) benzeri kampanyalarla ABD’deki bu çalışmalara destek olmaktadırlar [1].

Mustang atlarının 2012 yılı verilerine göre ABD’deki Adaptasyon Programı uygulanmış atların toplam sayıları 230.000 kadardır. Rezerv bölgelerinde toplanan atların sayısı ise 34.000 kadardır [2]. Ehlileştirilen tüm Mustang atları 1962 yılında Kaliforniya, San Diego’da kurulan Amerikan Mustang Atları Derneği (American Mustang Association – AMA)’nce kayıt altına alınmaktadır (Kidd, 1995).

Spanish Mustang, Kiger Mustang ve Cerbat Mustang tipleri dışında kalanlarda İspanyol atları kanı çok azalmasına rağmenİspanyol atlarına çok benzeyen Mustang atlarının ortalama cidago yükseklikleri 134-163cm. arasında değişmektedir. Ortalama ağırlıkları ise 320 – 360kg. arasındadır. Geniş alın yapısı, ağız ve dudaklarına doğru incelen bir profili vardır. Boynu vücuduna orantılı olarak baş kısmına doğru yükselerek incelir. Omuzlar eğimli ve uzundur. Sırtı ve sağrısı kısa ve kaslıdır. Kuyruğu düşük az kıllıdır. Bacakları ince ve uzun, güçlü görünümlüdür. Toynakları sert, yuvarlak ve küçüktür. Tendonları kısa ve güçlü bir yapıya sahiptir [3]. 

Fotoğraf 4: Mustang atları rezerv bölgesinde

Dağlarda ve rezerv bölgelerinde bir aygır önderliğinde birkaç kısrak ve taylarıyla birlikte aileler halinde yaşamlarını sürdüren Mustanglar 4 yaşlarında olgunluğa erişirler. Uzun ömürlüdürler. Ortalama yaşam süreleri 30 yıldır. Sıcakkanlı bir yapıya sahip olan atlar ehlileştirildiklerinde bazen bir aile atı olabilmektedirler. Ancak genel olarak, inatçı, bağımsız ve heyecanlı bir yapıya sahiptirler. Cesaretli ve dayanıklıdırlar. Çiftlikte doğan Mustang atları ise bazen son derece uysal, zeki, çabuk öğrenen bir yapıda olabilmektedirler. Hemen hemen tüm donlar, seki ve nişaneler görülür [4].

Fotoğraf 5: Rezerv bölgesinde bakımı yapılan Mustang Atı

Mustang atları Western türü yarışmalarda, binek atı olarak çiftliklerde, atlı dayanıklılık yarışmalarında, turizmde kullanılırlar.

Fotoğraf 6: Mustang atları

KAYNAKLAR

ARDUS, Mathew O. (2009) Wild Horses And Their Management By The Bureau Of Land Management, Nova Science Publishers, Inc. New York.

HENDRICKS, Bonnie L. (1995) International Encyclopedia of Horse Breeds, University of Oklahoma Press, Norman.

KİDD, Jane (1995). The Horse, The Complete Guide To Horse Breeds And Breeding, Tiger Boks International, London.

FOTOĞRAFLAR

1. http://www.flickr.com

2. http://www.ourworldofhorses.com

3. http://www.3.bp.blogspot.com

4. Ardus, 2009

5. Ardus, 2009.

6. http://www.flickr.com

7. https://www.smithsonianmag.com/travel/best-places-see-wild-horses-north-america-180956363/

[1] http://wildhorsepreservation.org

[2] http://www.blm.gov

[3] http://www.theequinest.com

[4]  http://www.mustangs4us.com