Orlovskii Rysak  (Орловский рысак) olarak da bilinir. Orlov Trotter, 1775 ve 1784 tarihleri arasından başlayarak Khrenov harasında Kont A. G. Orlov tarafından geliştirilmiştir. İlk belirtilen tarih, Khrenov harasının kuruluş tarihi iken, ikincisi modern Orlov soyunun atası olan, Bars I’in doğum tarihidir. Arap atla-rının, Hollanda, Danimarka ve Mecklenburg koşum atları arasında çiftleştirilmesi ile elde edilmiş bir attır. Orlov, Orta Rusya karakteristikleri taşıyan Voronezh bölgesinin doğal koşulları altında yavaş yavaş gelişmiştir. Bityug nehrinin taştığı düzlüklerdeki doğal otlakları kullanmıştır. Bu atın yetiştirilmesinde istikrarlı davranılması ve bölgedeki büyük meralar, iyi hareket eden, çevik ve çeşitli idare şartlarına uyumlu bir tür üretilmesini sağlamıştır. Böylece bu cinsi Voronezh bölgesi sınırlarından taşarak, ülkenin farklı iklim bölgelerine Poltova’dan Perm bölgesine, Pskov’dan Kurgan bölgelerine ve Kırgızistan’dan Altay bölgesine kadar yaymak mümkün olmuştur. Orlov Atı, yerli cinslerin başlıca geliştirildiği yer olan, Baykal Gölü’nün doğusunda kalan dağlık bölgelere de götürülmüştür [1].

Fotoğraf 1: Orlov Tırısçısı

Orlov atları ağır yük atı, hafif ve orta ağırlıktaki tarımsal işlerde çalışma atı, gezi ve yarışma atı olarak da yetiştirilmiştir. Sovyetler Birliği döneminde ise küçük yerel atların temel geliştiricisi olarak kullanılmıştır. 

Fotoğraf 2: Orlov Tırısçısı Troykada

Irk oluşturulduğunda ve Bars I (Danimarka, Hollanda ve Arap karışımı kökenli bir aygır) Khrenov harasında kullanımdayken, orada 77 tane farklı kökenli kısrak vardı (10 Arap, 2 Pers, 3 Kafkas, 1 Don, 32 İngiliz Melezi, 5 Mecklenburg ve 1 İspanyol). Bars’ın torunları, türün oluşturulmasında kesin bir rol oynamıştır. Safkan Orlov Trotter sayısı, sosyal ve ekonomik koşulların yanı sıra pazarlama koşullarına da bağlı olarak değişmiştir.

Orlov cinsi, Ekim Devrimine kadar, 1885–1913 yılları arasında American Trotter’la yapılan kontrolsüz melezlemelerin yapılması ile bir kısım zararlara uğratılmasına rağmen, Sovyetler Birliği döneminde cins yeniden oluşturulmak zorunda kaldı. 1927 yılındaki ilk Orlov hara kayıtlarında 939 aygır ve 1120 kısrak bulunmaktadır. 1954’te Hacim 8’de 3228 safkan kısrak listelenmiştir. Ancak, ardından yetiştirme çekirdeğindeki atların sayısı azalmaya başladı. 1982 de, Hacim 19 ve 20’de 432 aygır ve 652 kısrak kayıtlıydı.

Modern Orlov Trotter, tip ve özellikleriyle kolaylıkla ayırt edilebilir. Başı çok orantılıdır, temiz hatlı ve çenesi geniştir. 

Fotoğraf 3: Orlov Tırısçısı

Aygırların ölçüleri kürek kemiği arası yüksekliği 162cm, enine vücut uzunluğu 164cm, göğüs kolanı 187cm. ve incik kemiği kolanı 20,5cm; kısraklar sırasıyla: 160cm, 164cm, 186cm ve 20,2cm.dir. 

Orlov Trotter’ın her türlü otlatma idaresine uyum gösterebilmesi, hem ülkenin çeşitli bölgelerine yayılmasına hem de belli türlerin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Örneğin, Dubrovski, Khrenov, Novotomnikov ve Perm hara tipleri, belirgin dış özelliklerle oluşmuştur. 

Fotoğraf 4 Orlov Tırısçısı

Khrenov, Orlov’un kitaplar ve rehberlerde tanımlanan en popüler standart tipidir. Dubrovski tipi daha küçük boyutlarıyla ayırt edilir, daha ilkel, etli ve dayanıklı yapısı vardır. Novotomnikov’un özellikleri, kusursuz yapısı, baskın “Arap ve kuğu gibi” diye tanımlanan cins özellikleri ve çabuk erginleşmesidir. Perm tipi en etli, en büyük tip-tir, taşıma atlarının kaba yapı özelliklerine sahiptir (Kambegov, 1988).

Yetişkin Trotter’ların ortalama hızı şu anda 1600m’de 2 dk 20 sn’dir; rekor 2 dk 1 sn’dir.

Orlov çok doğurgandır. Buradaki haralarda 100 kısrakta 80-85 canlı doğum görülür ve 1 yaşına kadar hayatta kalma oranı % 78-83’tür. Sağlam bünyesi ve iyi adapte olabilmesi uzun ömürlü olmalarını sağlar. Seçkin aygır Kvadrat 32 yaşına kadar damızlık olarak kullanılmıştır. Kısrak Gondola (1933 doğumlu), Bars hipodromunda, Derby’e eşdeğer, en prestijli ödülü kazandı, 27 yaşına kadar yaşadı ve 17 tay doğurdu. 

Haralardaki yetiştirme çekirdeklerinin azalması, temel olarak cinsin hız potansiyelinin az olmasına bağlanmaktadır. Cins 12 baba kökeni ve 16 kısrak ailesinden oluşmaktadır. Rusya’da bulunan en iyi haralar, Khrenov, Novotomnikov, Perm ve Altay haralarıdır. 

Kont Orlov; Orlov tırıs atının yetiştiricisi olarak da tanınır. Aynı zamanda Orlov binek atını da geliştirmiştir. Amacı güçlü, güzel ve çok yönlü bir binek atı oluşturmaktı. Eğlence (zevk binişi) için uygun, fiziksel ve doğası itibarıyla şiddetli çarpışmalara karşı koyabilecek, resmigeçit törenleri için yeterli zarafete sahip ve şimdi dresaj dediğimiz süvari atlarına yaptırılan jimnastik hareketlerini yapabilecek özelliklere sahip bir attı. Başlangıçta Kont Orlov, bir atın kendi iri vücudunu rahatlıkla taşıyabilecek büyüklüğü ve yapıyı oluşturmakla ilgilendi. Kendi adını alan bu binek atı Arap ve Asya (İran, Türkmen ve Türk) atlarının safkan ve sıcakkanlı (en çok; Lipizzan, İspanyol, İtalyan, Danimarka) atlarıyla karışık bir şekilde melezlenmesinin bir ürünüdür. 

Fotoğraf 5: Orlov Tırısçısı arabalı tırıs yarışında

Ünlü binicilik tarihçisi V.O. Vitt, Orlov binek atının tam tarihini yazmıştır. Üretimin ilk kuşağında 2 aygır kullanıldı; Sultan II ve Felkerzam I, Sultan II (1777 doğumlu); 1775’de Osmanlı padişahı tarafından Büyük Catherin’e hediye edilmiş Sultan I’den üretilmiş bir Arap – Asya kırmasıydı. Sultan II doru renkte, güzel başlı, 153–155cm yüksekliğinde, güçlü ve dayanıklı ancak hızlı olmayan ve manej binişinde yetenekli olmayan bir attı. Bu kusurları gidermek için Sultan II, İngiliz kısraklarla hız kazandırmak için, Danimarka ve İspanyol kısraklarıyla da dressage amacıyla çiftleştirildi. Sultan II’nin binek atı üretim programında kullanılan 11 kısrak ve 4 doru aygırda katkısı vardır. Kır olan Felkerzam I (1778 d.) efsanevi Arap Smethanka’nın ve bir safkan İngiliz kısrağının tayıdır. Bu aygırın binek atı olarak üretilen 16 kısrak ve 6 aygırda katkısı vardır. En iyi aygırları Anglo-Arap kanının İspanyol-Pers, Asya-Danimarka, Anglo-Asya-Arap ve Lipizzan-İngiliz-Arap-Türk kısraklarıyla özenle karıştırılmasını temsil eder.

Böylelikle Orlov binek atı, değişik cinslerin karmaşık bir karışımıdır. Arapların zarif görünümü ile narin mizacının, Araplarla akraba olan Asya atlarının daha büyük boyut ve dayanıklılığının, Thoroughbred atının hızının İspanyol, Lipizzan ve Danimarka atlarının dressage için uygun olan güçlü ve çevikliğinin bileşimi olan bir at doğmuştur.

Orlov atı Rusya’da en üstün biniş atlarından biri haline gelmiştir. Diğer cinslerin geliştirilmesinde de kullanılmıştır. 1820 – 1832 yılları arasındaki satış kayıtları en az 66 kaliteli damızlık aygırın satıldığını ve Rusya ile Ukrayna boyunca dağıldığını gösterir. Çok fazla sayıda satılmış olan kısrakların kayıtları da korunmuştur. Kont Orlov’un ölümünden sonra, onun temel takipçisi olan Vasilly Shishkin, yakın akraba olanları üretmeye başladı. 1840’larda Orlov atlarının zengin genetik derinliği (10 ayrı çizgi), 2’ye indi. Bununla birlikte, 1867’de Paris’teki uluslararası bir sergide bu cinsin temsilcileri büyük ödüller kazandılar (Afanasyev, 2010).

Fotoğraf 6: Orlov Tırıs atları tırıs yarışlarında, Moskova, 2013

Fotoğraf 7: Orlov Tırısçısı

KAYNAKLAR

AFANASYEV, Sergey V. (2010). Orlovskiy Rısak, İzdateltsvo Knijnıy Mir, Perm.

KAMBEGOV, Boris (1988). Konevodstvo i Konnozavodstvo Rossii, Rosagropromizdat, Moskva.

http://horsepkr.com/ru/knyazheskaya-konyushnya/knyazheskie-loshadi/orlovskij-rysak

http://hod.vsau.ru/books/book01/glava3_22.html

FOTOĞRAFLAR

1. http://www.ahorse.ru

2. http://www.i038.radikal.ru

3. http://www.orlovez.ru

4. Natalya YACHENKO

5. Natalya YACHENKO

6. http://www.orlovez.ru

7. http://www.rw-base.ru

[1] http://ahorse.ru