Amerikan Morgan atının kökü sadece bir tek aygıra dayanan geçmişi vardır: Justin Morgan. Bu aygır 140cm. cidagoya sahip olmasına karşın yük çekme yarışlarında gücüyle kendisini kanıtlamış bir aygırdı. 

Fotoğraf 1: Justin Morgan, D.1789

Justin Morgan 1789 yılında Figure adlı bir tay olarak dünyaya geldi ve daha sonra kayıtlı ilk sahibinin adıyla anılmaya başladı. Bu kişi Vermont’ta bir çiftlik sahibi, aynı zamanda müzik öğretmeni ve kilise yöneticisiydi. Kayıtlı belge olmamasından dolayı Justin Morgan’ın nasıl üretilip yetiştirildiği konusunda kesin bilgiler yoktur. Olası iddialara göre bu aygırın ataları Thoroughbred, Arap, Welsh Cob ve Hollanda ırklarının karışımıydı. Küçük yapısına karşın ağırlığı 400kg. kadardı. Justin Morgan’ın oldukça kuvvetli bir iş atı olarak tanınması ve sahiplerinin başarısı için çok fazla çalıştırılması zamanında tartışma yaratmıştır. Ağır iş atı gibi tarlada saban sürmekte ya da ormanda kereste işlerinde kullanılırdı ve kütük çekmek konusunda ağırlığının neredeyse iki katı olan rakiplerine rağmen yenilmezdi. Müthiş dayanıklı, güçlü ve dinç bir babaydı. Güç, dayanıklılık, hız ve sakin mizacı Justin Morgan’ın taylarına da geçmiştir. Erkek taylarından 3 tanesi cinsin gelişiminde oldukça etkili olmuştur. Bunlar; Sherman Morgan (1808), Woodbury Morgan (1816) ve Bullrush Morgan (1812).

Sherman Morgan kanından gelen atlar mükemmel koşum atları olmalarıyla dikkat çekmişlerdir ve Amerika’daki diğer bazı at ırklarının (Quarter, Saddlebred, Standardbred, Tennessee Walking) üretiminde önemli etkileri olmuştur.

Woodbury Morgan kanından gelenlere ise binek ve tören atı olarak talep olmuştur. Bullrush Morganları da süratlideki hızlarıyla dikkat çekmişlerdir ve tırıs yarışlarında başarılı olmuşlardır.

1861 yılında çıkan Amerikan iç savaşı sırasında birçok Amerikan süvari birlikleri, Morgan atlarını çokça kullanmıştır. Savaş sırasında top ve mühimmat arabalarına koşulmuşlar savaş koşullarında az yem, aşırı soğuk veya sıcak ile mücadele ederek büyük başarılar kazanmışlardır. Bu savaşta Morgan atları ile ilgili birçok kahramanlık hikâyeleri vardır. Örneğin, Yüzbaşı Myles Keogh’un bindiği “Comanche” adında bir Morgan atı 1876 yılında yapılan Little Big Horn savaşından Kızılderililer haricinde sağ çıkmayı başaran tek canlıdır. Çok fazla yara almış olmasına karşın yaşamayı başarmış ve 29 yaşında yaşlı bir at olarak hayata veda etmiştir.

Diğer at ırklarında olduğu gibi Morgan atı da motorlu ulaşımın yaygınlaşmasıyla önemini yitirmiştir. Ancak Amerikan Kongresinin 1905 yılında aldığı bir kararla Federal Hükümetin himayesinde Morgan atlarının yeniden üretimine başlandı. Weybridge, Vermont’ta Morgan Atları Yetiştirme Çiftliği (The United States Morgan Horse Farm) kuruldu. Çiftlik daha sonra 1951 yılında Vermont Üniversitesi’ne devredildi [1].

Fotoğraf 2: Doru Morgan atı

1909’da New York’ta kurulan Morgan Atları Kulübü (Morgan Horse Club)’nün gayretli ve istekli üyeleri sayesinde bu ırk yok olmaktan kurtulmuştur. 1971 yılında sorumluluklarının artması nedeniyle revize edilen kulüp adını değiştirerek Amerikan Morgan Atları Derneği (The AmericanMorgan HorseAssociation - AMHA) adını almıştır. Merkezi New York, Hamilton’dadır. New Hartford ve Westmoreland’da şubeleri vardır. Tüm aygır kayıtları bu dernekte toplanmaktadır. Dernek kayıtlarında bulunan atların sayısı 90.000 kadardır. Çok popüler bir at olan Morgan ile ilgili günümüzde ABD’ye ek olarak Kanada, İngiltere, Avustralya, İspanya, Yeni Zelanda, Almanya, İtalya ve İsveç’te kulüpler kurulmuştur. Dünyada 50 kadar yetişkinler için, 20 kadar da gençler ve çocuklar için kurulmuş kulüp vardır. Bu kulüpler sayesinde Morgan atı sayısı da giderek artmaktadır. Morgan atı ile çalışan aktif üye sayısı ise 7.000 kadardır [2].

Ortalama cidago yükseklikleri 143 - 155cm. arasında değişmektedir. Genellikle doru, kestane doru, yağız donlarında olurlar. Baş haricinde diz veya ayaklarda beyaz sekiler olmamalıdır. Profilden bakıldığında düz veya hafif eğimli başı, öne doğru geniştir. Büyük gözleri, kısa ve dik kulakları, hafif açılı boynu, eğimli omuzları vardır. Sırt uzunluğu kısadır. Sağrısı kaslıdır ve kuyruğu yukarı kalkıktır. Düz ve kuvvetli bacakları kısa ve ince bir kemik yapısına sahiptir. Uzun ve eğimli inciği, hafif ve elastik bir yürüyüş sağlar. Yumuşak ve gür kuyruk ve yeleye sahiptir.

Morgan atları çok yönlü bir attır. Her şeyden önce iyi bir aile atıdır. Duyarlı, akıllı, sabırlı, çalışmaya istekli ve meraklı bir attır. İngiliz disiplinleri olan dressage, show jumping, cros-country gibi yarışmaların yanı sıra Western disiplinleri olan reining (dizginleme), cutting (sürüden ayırma), barrel racing (varil yarışı) gibi yarışlarda çokça kullanılırlar. İyi bir gösteri atı olmasının yanı sıra sürek avı, atlı polis ve güvenlik hizmetleri, atlı araba yarışları gibi disiplinlerde de kullanılmaktadır.

Fotoğraf 3: Morgan atları arabalı tırıs yarışında

Morgan atları sinema ve edebiyat dünyasına da konu olmuşlardır. Marguerite Henry’nin 1945 yılında yayınlanan “Justin Morgan Had a Horse” adlı çocuk kitabı, Ellen Feld’in 2005 yılında "Morgan Horse" serisi olarak yayınladığı “Blackjack: Dreaming of a Morgan Horse” adlı çocuk kitapları ve Hollywood yapımı birçok film Morgan atlarını konu edinmişlerdir (Linsley, 1857).

Fotoğraf 4: Morgan atı pony kulüp dressage yarışmasında

Fotoğraf 5: Morgan atı

KAYNAKLAR

LİNSLEY, Daniel Chipman (1857). Morgan Horses a Premium Essay on the Origin, History and Characteristics of This Remarkable, O. M. Saxton & Co, New York.

http://www.morganhorse.com

http://scua.library.umass.edu/ead/mums781

FOTOĞRAFLAR

1. http://www.morganhorse.com

2. http://www.crowsnestphotography.deviantart.com

3. http://www.morganhorse.com

4. http://www.morganhorse.com

5. http://www.morganhorse.com

6. https://www.morganhorse.com/about_morgan/photo-archive/morgan-photo-archive/721/

[1]  http://www.morganmuseum.org

[2] http://www.morganhorse.com