Büyük bir çoğunluğu Amerika’da bulunan ve günümüzde Uluslararası Kıvırcık Atlar Organizasyonu (International Curly Horse Organisation – ICHD) tarafından aygır kayıtları tutulan Kıvırcık atların kökeni konusunda birçok teoriler bulunmaktadır. Bu teorilerden birisi bugünkü Rusya Federasyonu’nda bulunan Başkurdistan Cumhuriyeti’nde yetiştirilmiş çok eski bir dağ atı olan Başkır Atı’ndan melezlenerek elde edilmiş bir dağ atıdır. Atın en önemli özelliği tüm vücudunu saran kıvırcık tüyleridir. İlk kez 19. yüzyıl ortalarında Rus göçmenlerce Amerika’ya getirilen bu atlar, orta Nevada’da yer alan Austin bölgesinde bir çiftçi olarak yaşayan Peter Hanson tarafından 1868 yılından itibaren yetiştirilmeye başlandı ve Amerika’da yayıldı. Diğer bir teori ise bu atın Tacikistan’da yetiştirilen Lokay atı olduğu yönündedir. Bir diğer teoriye göre ise Moğol atıdır.

Fotoğraf 1: Amerikan Başkır Kıvırcık atları

Yine bazı kaynaklarda bu atların Amerika Birleşik Devletleri’nin orta batısında Standing Rock bölgesi Cheyenne nehri civarında yaşayan Crow ve Sioux yerli kabilelerinin atlarından üretildiği belirtilmektedir. Özellikle 1801-1802 yılları tarihsel kayıt olarak Sioux kabilesinin Crow kabilesinden Kıvırcık atları çaldığı yıl olarak anılmaktadır [1].

Kızılderililer bu atları çok kutsal sayarlardı. Bazı bulgularda ise Güney Afrika’da da kıvır-cık atların var olduğu belirtilmektedir. Bu tür bulgulardan anlaşıldığı gibi, atlarda kıvırcık genin bulunduğu ve bunun nereden geldiği bilimsel olarak araştırılmaktadır.

Araştırmacı Shan Thomas tarafından Merkezi Kaliforniya’da bulunan CS Vakfı (CS Found) finansmanıyla yapılan geniş kapsamlı bir araştırmada Kıvırcık atların en çok bulunduğu ırk olan Tacikistan’ın Lokay atından geldiği belgelenmiştir (Thomas, 1989). 

Fotoğraf 2: Amerikan Başkır Kıvırcık atı

Uzunca yıllar Amerikan Başkır Atları Aygır Kayıt Defteri’nde (The American Bashkir Curly Horse Registry – AB-CR) kayıt altında tutulan bu atlar için dernek üyeleri tarafından yapılan oylamada Başkır adı kaldırıldı. Derneğin adı Uluslararası Kıvırcık Atlar Organizasyonu (International Curly Horse Organisation – ICHD) olarak değiştirildi. At 1990 yılından itibaren Amerikan Kıvırcık Atı (American Curly Horse) adıyla anılmaya başladı. [2].

Kıvırcık atlar kalın ve kıvırcık tüylerinden dolayı soğuğa çok dayanıklı atlardır. Bu konuda en önemli belgelerden birisi Nevada Eureka’da 1879 yılında İtalyan göçmeni olan Giovanni (John) Damele tarafından kurulan Three Bar Çiftliği (Three Bar Ranch) kıvırcık atlardan yetiştirmekteydi. 1932 yılın-da tüm Amerika’yı kaplayan ve çok sert geçen kışta yüzbinlerce hayvan telef oldu. Bu sert geçen kıştan yalnızca Demele’nin kıvırcık atları kurtulabilmişti.

Son yıllarda çeşitli alanlarda kullanılmak üzere Kıvırcık atlara Arap, Shagiya Arap, Missouri Foxtrotter, Morgan ve Appaloosa gibi çeşitli at ırklarının kanları eklenerek yapılan çalışmalar görülmektedir.

Kıvırcık atların önemli özelliklerinden birisi Hipoallerjik olmaları nedeniyle atlara karşı alerjisi olan kimselerce tercih edilmesidir. American Curly atlarının kıvırcık tüyleri ve derisi, tüyleri üzerindeki protein yapısı nedeniyle antialerjik bir işlev görmektedir.

Curly atlarının kıvırcık tüylerinden dolayı iyi bir bakıma ihtiyaçları vardır. Sık sık tımar edilmeleri onları rahatlatır. Kışın üzerlerine örtü örtülmesi gerekmez. Kıvırcık ve kışın uzayan tüyleri onları soğuktan rahatlıkla korur. Kıştan yaza girerken tüylerinin kırkılmasıyla son zamanlarda Curly atlarının yünlerinden de yararlanılmaya başlanmıştır. Bu yünlerden alerji yapmayan (Analerjik) eşarp, kazak, eldiven gibi giyim malzemeleri üretilmektedir. 

Fotoğraf 4: Amerikan Kıvırcık atı profili

Sakin ve huzurlu bir temperamenti vardır. Ani durumlarda paniklemez. İzler, karar verir ve uygular. Akıllıdır, çok hızlı öğrenir ve öğrendiğini unutmaz. Oldukça sağlam bir yapısı vardır. Hastalıklara karşı dirençlidir. 

Ortalama cidago yükseklikleri 142 – 153cm civarındadır. Ortalama ağırlıkları 350-450kg. arasında değişebilir. Ancak bazı cinslerinde 550kg. a kadar ağırlığı olanlarına rastlanır. Kıvırcık atların düz bir profili vardır. Alnı geniş, gözlerinin arası açıktır ve küçük yapılıdır. Bu açıklık diğer birçok at ırkına oranla daha geniş bir alanı görmesini sağlar. Kavisli ve geniş kulakları vardır. Geniş ve derin göğsü, güçlü, yuvarlak omuzları, düz bir sırtı, yuvarlak güçlü ve kaslı bir sağrısı vardır. Bacakları düz, kaslı ve güçlüdür. Toynakları yuvarlak ve serttir. Yele ve kuyrukları uzundur. Tüm donları mevcuttur.

Fotoğraf 5: Amerikan Kıvırcık atı kısrağı ve tayı

American Curly atları son derece sakin, uysal ve gayretlidirler. Bu nedenle Hipoterapi çalışmalarında da sıkça kullanılırlar. Kapalı tutulmaktan pek hoşlanmazlar, doğa ve açık havayı severler. İyi bir binek atıdır. Özellikle yeni ata binmeyi öğrenenler için ideal bir attır. Çocuklar için Pony Kulüplerde, binicilik sporlarında, atlı dayanıklılık yarışlarında, Western tarzı binicilikte, araba koşumunda, kombine sürüşte ve serbest biniş (hacking)’te kullanılırlar (Thomas, 1989).

KAYNAKLAR

THOMAS, Shan (1989). Myth and Mystery: The Curly Horse in America, CS Found, California.

http://www.abcregistry.org

https://www.ichocurlyhorses.com

FOTOĞRAFLAR

1. http://www.abcregistry.org

2. http://www.abcregistry.org

3. http://www.flickr.com

4. http://www.abcregistry.org

5. http://www.flickr.com

6. https://www.ichocurlyhorses.com

[1] http://ichocurlyhorses.weebly.com

[2] http://www.curlyhorsecountry.com