Belçika, Batı Avrupa’nın tam orta bölgesinde, Flemish olarak bilinen, eski yazarların “Büyük Atlar” olarak anlattığı, büyük siyah atların yetiştiği yerdedir. Bu atlar zırhlı şövalyeleri, savaş alanına taşıyan atlardır. Bu atların Avrupa’nın bir bölümünde Julius Sezar zamanında dahi var olduğu bilinmektedir. Bu atlar günümüzdeki hemen hemen her modern yük çekme atının genetik materyalini sağlamışlardır.

Fotoğraf 1: Belçika Ağır yük Atı

Endüstri ve tarımda kullanışlılığı fark edildiğinde, yük çekme tipinde daha büyük hayvanlar yetiştirmek için, Belçika’dan Avrupa’nın birçok yerine aygırlar ihraç edildi. “Büyük atın” ana yurduna kalan, hangi adla olursa olsun, hali hazırda elinde olan bu genetik materyali rafine etmek ve düzeltmekti.

Belçika Atı’nın aygır kayıtları Belçika Krallığı’nın gayretleri ile 1885 yılında tutulmaya başlamıştır. Kraliyet Belçika Atı Aygır Kayıtları Defteri (Societe Royale le Chevale de Trait Belge)’nin tutulmasında dönemin Belçika Hükümeti önemli bir rol oynamıştır. Bu at için uluslararası bir sergi platformu görevi gören, Brüksel’deki büyük Ulusal Şov’da toplanan yerel şovlar sistemi kuruldu. Ödüller oldukça yüksekti.  Halkın hizmetindeki aygırlar için de araştırma komiteleri kuruldu. Sonuç olarak, belirlenmiş at tipinde çok ciddi bir gelişme göstermişti. Belçika’nın yük çekme atları ulusal miras ve figüratif olarak bir hazine olarak değerlendirilmektedir. Örneğin, 1897’de Belçika, hükümet ahırlarında kullanılmak üzere Rusya, İtalya, Almanya, Fransa ve eski Avusturya-Macaristan İmparatorluğuna aygırlar ihraç etti. Atların yetiştirilme amacıyla Belçika dışına çıkarılması, büyük miktarlardaydı ve yetiştiricileri için finansal açıdan uzun yıllar kazanç getirerek ödüllendirici oldu.

Amerika Belçika Yük Çekme Atı Derneği (Belgian Draft Horse Corporation of America), yasal olarak 1887 Şubat’ında, İndiana Wabash’ta kuruldu. Yetiştirme ofisleri hala Wabash’ta bulunmaktadır.

Belçika atı için, yüzyılın bitimine kadar işler yavaş gidiyordu. 1903 yılında Belçika Hükümeti St. Louis Dünya Fuarına ve Chicago Uluslararası Livestock Sergisine, sergilenmek üzere atlar gönderdi. Bu çaba, hangi tip atın Amerikalılara en çok yakıştığı konusunda bir-çok tartışmaya yol açmanın yanı sıra, bu ırka büyük bir ilgi de yarattı.

Bu noktadan sonra, at yavaş yavaş kabul gördü. Ülkedeki hemen her büyük ithalatçı, tekliflerine Belçika atlarını da dâhil etti. Yeni yetiştiriciler oluşturmak ve damızlık ithal etmek çok da kolay olmadı. 1914’te I. Dünya Savaşı tüm ithalatları askıya aldı. Böylece birdenbire Amerikalı Belçika Atı yetiştiricileri kendi başlarına kaldı. Neyse ki, kendi stillerinde Belçika atı yetiştirebilmeleri için yeterli “doğru tip” atları vardı. 

Fotoğraf 2: Belçika Ağır Yük Atı “Radar” cid. 196cm.

Belçika atlarının bu ülkede ikinci plana düşmesi, 1920’lerdeki yük atına ihtiyaç kalmaması ne-deniyle ortaya çıktı. Yine de 1920’lerde Belçika’dan küçük ölçeklerde ithalat yapılmaya başlandığını göz ardı etmemek gereklidir. 1930’ların ortasında yük çekme atlarının geleceğindeki belirgin düzelmeyle birlikte, Belçika’dan atların ithal edilmesi, yine birkaç yıl boyunca büyük ölçeklerle gerçekleşti. Son ithalat New York’a, Iowa’lı ithalatçı E.F. Dygert, tarafından 15 Ocak 1940’da, II. Dünya Savaşının başlamasından 4 ay sonra ve Belçika’nın Alman işgaline uğramasından 4 ay önce yapıldı (Hendricks, 1995). 

Son zamanlarda birçok etken her tür yük çekme atı yetiştiriciliğini neredeyse yok olma tehlikesiyle karşı karşıya bırakmıştır. II. Dünya Savaşının iş gücü kıtlığı, küçük lastik tekerlekli traktörlerin çıkması ve II. Dünya Savaşının ardından mekanizasyon için gelen büyük istek, bütün yük çekme atlarını büyük baskı altına aldı. Yük çekme atı yetiştiriciliğine olan ilgideki azalma çok keskindi, ölüm ilanları düzinelerceydi. 50’lerin başlarında birkaç yıl boyunca yıllık kayıt sayısı 200’ün altına düştü.

Fotoğraf 3: Arabaya koşulu Belçika Yük Atları

Sonra yavaşça, başta belli belirsiz, yük çekme atlarının dönüşü başladı. Atların fiyatları arttıkça, yetiştiricilik de arttı. Kayıtlar ve transferler yavaş ama istikrarlı bir şekilde 1980’e kadar devam etti, 1937’de başlayan kötü zamanları geride bıraktılar. Sonraki beş yıl için ortalama, 4000 kayıt ve 6000’e yakın transfere ulaşılmıştır.

Aşağıdaki gerekçeler, yük çekme atlarının geleceklerinin yeniden dirilmesini ve özellikle Belçika Ağır Yük Çekme Atları’nın fark edilir başarısının nedenlerini açıklamaktadır:

1. Bazı modern tarım metotlarının ve araçlarının ekolojik olarak yıkıcı olduğunu giderek artan bir şekilde farkına varmak, birçoklarının alternatifler aramasına yol açmaktadır ki bu da güç kaynağı olarak yük çekme atlarının kullanılmasını gerektirmektedir.

2. Evde yapılan yakıtı kullanan ve karşılığında gübre ile toprağı zenginleştiren, evde yetiştirilen ekonomik bir güç olması ; kendini üretebiliyor, artı satıştan ek kazanç sağlıyor ve yaşamının ilk yarısında değerini düşürmek yerine değer kazanıyor olması en önemli değerlerden biri olarak kabul edilmektedir.

3. Belçika Atlarının güzellikleri; iyi durumdaki bir yük çekme atı harika bir hayvandır. Bir ara, zamanın gerisinde kaldıkları için fuarlardan kaldırıldılar ama kalabalığı memnun eden bir at olarak geri geldiler. Bundan da fazlası büyük reklâm firmaları da Belçikalıya reklâm aracı olarak bakmaktadırlar.

4. Çalışkanlıkları; küçük de olsa nostaljik bir rol oynamaktadır. Sayısı giderek artan at sever bir grup insan Belçikalı attan keyif almaktadırlar. İyi huylu ve çalışmaya istekli olmaları onları, sayıları artmakta olan “gece çalışan” ve “hafta sonu çalışan” tipteki küçük yarı zamanlı çiftlikler için ideal hale getirmektedir.

Fotoğraf 4: Kombine sürüş yarışmasında Belçika yük atları 

Irkın ilk ithalatları, çok kalın, çok eğik kafalı, düz omuzlu ve yuvarlak kemikli oldukları için eleştirilmekteydi. Hatta bunun için bir deyimleri bile vardı; “Dutchman tipi”. Ama kusurlarına rağmen, o ilk Belçikalılar arkadaş edindiler çünkü bakımları kolaydı ve cana yakın, istekli işçilerdi. Amerikan çiftçisi iyi yönlerinin kusurlarından daha fazla olduğuna karar verdi ve Amerikalı yetiştiriciler, iyi yanları tutup, kusurları gidermeye karar verdi [1].

Fotoğraf 5: Belçika atı “Brooklyn Supreme” cid. 195cm. (1928 – 1948)

Bu çabanın başarısı, hayvan yetiştiriciliğindeki büyük başarı hikâyelerinden biri olmuştur. Bugünün Belçika Atı, eski Belçika Atlarının güçlü kaslı, iyi huylu, çok kemikli, derin, güçlü ayaklı görüntüsünü koruyan, büyük, güçlü dostlar oldular. Bakımının kolay olması, iyi taşıyıcı olması ve çalışma istekleri de devam etmektedir. 

Amerikalı yetiştiriciler tarafından yapılan değişikliklerle, daha stili olan, özellikle boyun ve başta, hem omuzlarda hem de bukağılıkta daha eğimli olan, iyi temiz ve düz kemik yapısına sahip bir at geliştirilmiştir.

Modern Belçika Atı hala iyi bir işçi ve harika bir yük çekme atıdır. Belçikalının hem çekme yarışlarında hem de iple bağlama yarışlarında etkin olması gerçeği bunu göstermektedir. Belçika Atı’nın bu ülkede yük çekme atları içinde sayıca en çok olması ve genelde tek renk bir ırk olması, gerektiğinde eşleştirmeyi kolaylaştırmakta ve satmak istenildiğinde de daha büyük bir pazar sunmaktadır.

Belçika Ağır yük atlarının vücuduna oranla küçük görünümlü başı, küçük kulakları, vücuduna iyi oturan kısa boynu vardır. Sorto kısa ancak geniş, sağrısı yuvarlak kuyruğu ve yelesi kalın, sert ve kısadır. Bacakları kalın kaslı ve güçlüdür. Toynakları sert, tendonları kısa ve güçlüdür. Ortalama cidago yükseklikleri 165 – 185cm. arasındadır. Ortalama ağırlıkları 850 – 1000kg. civarındadır. Genel olarak donları al, yeleleri beyaz ya da krem renklidir. Her türlü baş ve ayak nişaneleri bulunabilir (Luce, 2008).

Fotoğraf 6: Belçika Ağır yük atı kısrağı ve tayı

Fotoğraf 7: Belçika Ağır yük atı çiftlik işlerinde

KAYNAKLAR

HENDRICKS, Bonnie L. (1995) International Encyclopedia of Horse Breeds, University of Oklahoma Press, Norman.

LUCE, Clint (2008). Draft Horse Handbook, Washington State University Extension, Walla Walla County Extension Faculty.

FOTOĞRAFLAR

1. http://www.inbelgiandrafthorse.org

2. http://www.mccoys.com

3. http://www.loelandpaula.blogspot.com

4. http://www.flickr.com

5. http://www.ruralheritage.com

6. http://www.flickr.com

[1]  http://www.belgiancorp.com